Tiến trình dân chủ hóa Việt Nam: Chặt cây hay vun xới thay đổi chất đất?

tqvn2004

Cách đây lâu lâu, tôi có viết trên "Túm tum tán dóc" rằng không chỉ người Việt trong nước mới cần thay đổi nhận thức, mà người Việt ở nước ngoài cũng cần có sự thay đổi. Như thế Việt Nam mới mong có cơ hội dân chủ hóa.

Tôi nhớ sau đó bác 7604 đã khởi động một thread dài về "Cờ Vàng và sự cởi mở của người Việt trong và ngoài nước", nhưng chủ đề cờ Vàng không phải là ẩn ý phía sau câu nói của tôi. Vì lúc đó tôi cũng bận nên chưa thể trả lời kỹ lưỡng được.

Vậy ý của tôi lúc đó là gì? Xin được lôi lại câu của bác Luke mà tôi thấy là rất quá chí lý và đã thuổng đưa lên Suy Ngẫm ở trang chủ để giải trình vấn đề này:

Sau một thời gian tham gia các diễn đàn trong nước và hải ngoại, em có một định nghĩa mới về Cộng Sản như sau:

Cộng Sản là thứ để các bác trút giận và đổ lỗi khi gặp bất cứ vấn đề gì không như ý trong xã hội: "tại xã hội Cộng Sản nó thế", "tại đám Cộng Sản lên cầm quyền nên mới thế", "nếu không có tụi Cộng Sản này thì tao đã thế này, thế kia rồi", "nếu không có Cộng Sản thì Việt Nam đã thế này thế kia rồi".

Nói tóm lại thì tất cả mọi tội lỗi đều đổ lên đầu Cộng Sản tất, còn dân Việt Nam thì thông minh tuyệt đỉnh, đoàn kết gắn bó với nhau chặt chẽ cực kỳ, không có Cộng Sản thì Việt Nam chắc cũng đứng nhất nhì thế giới chứ chẳng chơi!

Công bằng mà nói, không phải các bác hải ngoại nào cũng nghĩ Cộng Sản là nguyên nhân của mọi nguyên nhân, là nỗi bất hạnh của dân tộc Việt Nam, và chỉ cần giải phóng khỏi tai ách Cộng Sản là dân tộc Việt Nam sẽ vươn lên. Nhưng qua tiếp xúc, tôi phải thừa nhận rằng số này không nhiều. Và cũng có một số nhà đấu tranh dân chủ trong nước cũng chia sẻ suy nghĩ này của đa số ở hải ngoại, điển hình là nhóm 8406 hay Liên minh Dân chủ Nhân Quyền Việt Nam, thể hiện qua những bài viết gần đây của họ.

Cá nhân tôi cho rằng đó là quan niệm sai lầm. Chúng ta cần phải thấy rằng độc tài Đảng trị quả là một nỗi bất hạnh, nhưng xét cho cùng nó cũng chỉ là hệ quả của văn hóa dân tộc phong kiến, mà theo cụ Phan Bội Châu là "chỉ có gia nô mà không có quốc dân". Chúng ta hãy tưởng tượng Đảng CSVN là cái cây đâm chồi từ mảnh đất "văn hóa gia nô phong kiến" rất thuận lợi kia. Vậy chúng ta nên chọn giải pháp nào: Chặt cái cây độc, hay cải tạo đất sao cho những cây độc như thế không có khả năng tồn tại?


Hình 1: Chặt cây hay vun xới thay đổi chất đất?

Mục tiêu của phong trào dân chủ vì thế phải đặt cao hơn: Nâng cao dân trí, thay đổi tư tưởng, khuyến khích ý thức công dân; chứ không phải tìm mọi cách hạ gục Cộng sản.

Câu trả lời đã được cụ Phan Chu Trinh đưa ra cách đây gần 100 năm: "... người nước Nam chui núp dưới chính thể chuyên chế trên ngàn năm, chưa có tư cách quốc dân độc lập, dầu có nhờ cậy sức nước ngoài thì chỉ diễn cái trò "dịch chủ tái nô" không có ích gì". Quả đúng như thế, nếu chúng ta chưa có tư cách quốc dân, chặt cây độc này đi thì cũng chỉ mọc ra cây độc khác, chẳng ích lợi gì.

Mục tiêu của phong trào dân chủ vì thế phải đặt cao hơn: Nâng cao dân trí, thay đổi tư tưởng, khuyến khích ý thức công dân; chứ không phải tìm mọi cách hạ gục Cộng sản. Khi chúng ta có xã hội công dân với tri thức, nếp suy nghĩ độc lập và tư tưởng tự do - dân chủ, thì những độc tài và ý thức hệ Cộng sản sai lầm và cổ hủ sẽ tự động bị đào thải. Những công dân trong xã hội văn minh sẽ tự nhìn thấy quyền lợi của mình bị đe dọa, và đứng lên phản kháng sự chuyên quyền của bất cứ chế độ độc tài nào. Khi đã xác định mục tiêu rõ ràng như thế, chúng ta có một hệ quả quan trọng: phải thực hiện việc tuyên truyền xây dựng hình ảnh người công dân có đầy đủ trách nhiệm và trí tuệ để đảm đương một xã hội dân chủ tương lai.

Để làm được điều này, chung ta phải cân nhắc lại nội dung và phương thức tuyên truyền. Tự do - dân chủ phải được coi là "một món hàng cần bán", và chúng ta phải suy nghĩ xem "marketing" thế nào để có nhiều người mua nhất.

Nếu có thể vẽ đồ thị phân bổ tư tưởng của người Việt Nam trên một trục, từ Chống Cộng tới Cộng Sản, thì tôi tưởng tượng nó sẽ giống hình vẽ dưới đây. Người Việt hải ngoại phần nhiều sẽ nghiêng về phía có tư tưởng chống Cộng (cực đoan nhiều ít ra sao tôi không biết, nhưng ghét Cộng sản thì chắc chắn là rất đông ), và ngược lại người Việt trong nước sẽ phần nhiều có tư tưởng thân Cộng, bởi ảnh hưởng của giáo dục và thông tin đại chúng. Tuy nhiên, đa số không ngả hẳn về phía Cộng sản, thậm chí đang có chầm chậm dịch chuyển theo hướng ngược lại. Tôi tạm chia ra hai loại báo chí, báo chí trong nước lệch về phía Cộng sản, và báo chí ngoài nước lệch về phía chống Cộng.

Theo lý thuyết thì người ta chỉ đọc báo chí (hay mua hàng hóa) gần với quan điểm (hay sở thích) của mình nhất. Như thế, ô vuông mầu hồng sẽ thể hiện "vùng phủ sóng" của báo chí trong nước và ô vuông mầu xanh lá cây thể hiện "vùng phủ sóng" của báo chí hải ngoại.


Hình 2: Sơ đồ phân bố quan niệm và vị trí báo chí hiện tại

Có thể thấy rằng nếu chúng ta tiếp tục nói những vấn đề ở xa tâm "Trung Dung" thì lượng bạn đọc mà chúng ta phủ sóng được sẽ thấp hơn nhiều so với báo chí trong nước. Chúng ta có thể đổ lỗi cho bức tường lửa mà Đảng CSVN dựng lên, nhưng với trào lưu blog và diễn đàn đang nở rộ, thông tin đã dễ đến với bạn đọc hơn nhiều nhưng số người quan tâm tăng lên không đáng kể. Đó là do họ "dị ứng" (theo cách nói của các bác thân Cộng ) với nội dung mà báo chí hải ngoại cung cấp, họ thấy báo chí trong nước gần gũi với cuộc sống của mình hơn.

Thật vậy, trong khi báo chí hải ngoại chậm thay đổi với thời cuộc, báo chí trong nước (trừ những tờ bị kiểm soát chặt chẽ như Công An, Nhân Dân hay Tạp chí Cộng Sản ) đã tự dịch chuyển khá nhanh vào trung tâm, để đón bắt độc giả nhiều hơn. Đơn cử là VietnamNet, họ không còn suốt ngày đưa tin ủng hộ Đảng CSVN nữa, mà đã nhanh nhạy đăng những bài phê phán nhẹ nhàng của Nguyễn Trung hay Vũ Minh Khương, và gần đây còn mở trang bạn đọc tự viết. Đó là những tiến bộ mà báo chí hải ngoại chưa làm được, nếu không muốn nói là có những bước lùi như vụ biểu tình phản đối tờ Viet Weekly vừa qua.


Hình 3: Sơ đồ phân bố quan niệm và vị trí báo chí tương lai

Một BBC Việt Ngữ hay Talawas là một ví dụ đáng noi theo, và phải tránh càng xa càng tốt cách chống cộng cực đoan của Vietnam Exodus.

Để có thể cạnh tranh với báo chí trong nước và chiếm lĩnh "thị phần bạn đọc" lớn hơn, báo chí hải ngoại cần có những thay đổi chuyển dịch ra khỏi quỹ đạo cũ (như hình 3). Một BBC Việt Ngữ hay Talawas là một ví dụ đáng noi theo, và phải tránh càng xa càng tốt cách chống cộng cực đoan của Vietnam Exodus. Chửi bới Cộng Sản thối nát hay cụ Hồ "thong manh" chẳng làm sứt cái vẩy nào của Đảng CSVN, nhưng lại khiến phần đông dân chúng xa lánh những bài viết của phe "dân chủ". Vì thế, nhìn nhận vấn đề một cách đa chiều, tìm hiểu rõ quan điểm và các vấn đề của người Việt trong nước để viết bài cho phù hợp là việc cần làm. Thế mạnh của báo chí hải ngoại là kinh nghiệm cuộc sống, tri thức khoa học kỹ thuật ở các quốc gia phát triển; nhưng dường như chúng ta chưa khai thác hết. Quanh đi quẩn lại vẫn chỉ phê phán Đảng CSVN dâng đất dâng biển, độc tài; còn quá ít những bài thực dụng về các nguyên tắc giáo dục, môi trường hay kinh tế. Cần biết rằng chúng ta có thể tác động gián tiếp tới hệ thống chính trị qua các đề tài thực dụng như thế.

Trên đây tôi lấy báo chí nói chung làm đối tượng phân tích. Nhưng những phân tích đó cũng đúng cho các bài viết trên diễn đàn hay blog, những trao đổi giữa cá nhân với cá nhân hay thông điệp của tổ chức dân chủ. Nói tóm lại là, cực đoan là điều cần phải tránh, nói phải chú ý tới đối tượng đang lắng nghe, và cuối cùng là bàn về chính trị không phải là cách duy nhất để thay đổi tư duy chính trị

Tình trạng hiện nay của nữ Luật sư Lê Thị Công Nhân?

Việt Hùng, phóng viên đài RFA, 2007.03.08

Về trường hợp nữ Luật sư Lê Thị Công Nhân bị công an Hà Nội bắt giam hôm thứ Ba mồng 6-3 vừa qua, cập nhật tính cho đến chiều ngày thứ Năm ngày 8-3 tính theo giờ VN, phóng viên Việt Hùng của Ban Việt Ngữ RFA có cuộc trao đổi với bà Trần Thị Lệ, thân mẫu của luật sư Lê Thị Công Nhân, mời quí vị theo dõi.

• Bấm vào đây để nghe cuộc phỏng vấn này
• Tải xuống để nghe

Bà Trần Thị Lệ: Vâng, cho đến bây giờ kể từ lúc Công Nhân bị bắt tạm giam từ 10 giờ sáng ngày thứ Ba 6-3, tôi đi làm về lúc 12 giờ thì có thấy giấy nhắn tôi ra công an phường là nơi cháu đang còn ngồi làm việc thì may mắn tôi được gặp cháu trong khoảng thời gian rất ngắn.

Ngày hôm qua 7-3 tôi cũng đến công an phường để hỏi nơi tạm giam con gái tôi và các thủ tục thăm nuôi tiếp tế… thì họ bảo bây giờ họ còn đang xem xét, chưa đưa ra trại tạm giam, gia đình không được thăm, họ bảo nếu có tin gì thì họ sẽ thông báo cho tôi.

Việt Hùng: Bây giờ đang là chiều ngày thứ Năm 8-3 ở Hà Nội, bà nói rằng sáng hôm mùng 6-3 khi xảy ra vụ công an bắt giữ cô Lê Thị Công Nhân, bà có ra công an phường và được gặp con gái của bà, lúc đó cô Công Nhân có nói gì hay không thưa bà?

Bà Trần Thị Lệ: Lúc đó con gái tôi chỉ nói là quên mang theo cái khăn mặt bông, con gái tôi cũng nói là đã mang theo 100.000 đồng tiền Việt Nam, tôi có nói với cháu có cần lấy thêm vì con gái cũng cần chi phi… cho cá nhân nhưng cháu nói là thôi đủ rồi.

Như anh biết, thực ra lúc đó mẹ con tôi cũng không nói được gì nhiều với nhau, vì công an người ta ngồi đầy ở đó nên mình cũng chỉ được nói thế thôi.

Đến ngày hôm qua 7-3 tôi có hỏi đêm rồi con gái tôi con gái tôi ở đâu thì họ nói là vẫn còn ở Sở công an thành phố Hà Nội. Người công an khu vực có nói nếu có tin gì thì ông ta sẽ thông báo cho tôi ngay, thế nhưng cho đến bây giờ cũng chưa thấy thông báo gì.

Mới hồi nãy thôi tôi có ra công an phường để tìm gặp người phụ trách việc đấy thì họ nói là anh đó đi làm việc ở đâu đấy và không có ở nhiệm sở, tôi có hỏi số điện thoại thì họ bảo anh đó đã đổi số điện thoại mới rồi nên không có lưu lại số tại cơ quan công an phường vì thế đến giờ tôi cũng chưa liên lạc được.

Việt Hùng: Hôm qua họ trả lời là con gái bà đang bị giữ ở Sở công an Hà Nội?

Bà Trần Thị Lệ: Hồi hôm qua thì họ nói thế, đến bây giờ tôi cũng không tiếp tế được gì cho con. Tôi có mua thêm quần áo ấm cho cháu vì Hà Nội hiện đang trở lạnh, rất là rét… nhưng không biết làm sao để gửi vào cho cháu.

Việt Hùng: Theo bản tin của đài Truyền hình VTV1 loan tái vào tối ngày mùng 6-3 thì khi khám xét văn phòng luật sư Thiên Ân cũng như tư gia của luật sư Nguyễn Văn Đài và gia đình bà; các cấp chính quyền “đã tìm thấy một số tài liệu mang nội dung xuyên tạc tình hình đất nước, phỉ báng chống đối chế độ và nhiều tài liệu chỉ đạo để tổ chức tuyên truyền lôi kéo lực lượng chống đối”. Với những lời buộc tội như vậy, phản ứng của gia đình như thế nào thưa bà?

Bà Trần Thị Lệ: Thực ra việc làm của con gái tôi thì mọi người cũng đã biết, đó là một cuộc đấu tranh bất bạo động. Tôi thì thật ra cũng không có điều kiện để đọc hết mấy bản tin đó, cũng ít thôi mà lại viết bằng tiếng Anh về đảng Lạc Hồng….

Tôi chỉ biết họ quy con tôi vào tội chống phá nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Theo tôi biết thì con tôi vào đảng Thăng Tiến đấu tranh cho sự đa đảng tại Việt Nam và tôi thấy với sự đấu tranh bất bạo động và công khai như thế thì tôi cho rằng việc làm như thế không có hại đến nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.

Việt Hùng: Bà có tin rằng con gái bà đang tuyên truyền chống nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam theo như lời buộc tội nói rằng đấy là tội danh?

Bà Trần Thị Lệ: Tôi cho rằng xã hội của Việt Nam như thế nào thì có lẽ là thế giới cũng đã biết rồi, còn "tuyên truyền chống phá nhà nước CHXHCNVN" thì thật ra ở đây có một sự không rõ ràng giữa khái niệm của đảng cộng sản và nhà nước. Tôi thì xác định một điều là con tôi là một người yêu nước, yêu Việt Nam. Còn bây giờ nước Việt Nam đang dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản. Thì nhà nước Việt Nam, người ta khái niệm nhà nước và đảng cộng sản đặt vào thành một, cho nên khi con tôi đấu tranh cho sự đa đảng và con tôi đứng ra thành lập đảng đối lập thì họ ghép nó vào chuyện chống phá nhà nước. Tức là coi như họ đã thống nhất khái niệm nhà nước và đảng cộng sản. Cho nên sự đấu tranh của con tôi trở thành rất khó khăn. Như anh biết, tự đá bóng, tự thổi còi thì nó không có gì tốt đẹp hết và những sự tham nhũng, suy thoái về lĩnh vực này lĩnh vực khác thì cũng do sự độc đảng.

Việt Hùng: Đây không phải là lần đầu tiên con gái bà là luật sư Lê Thị Công Nhân bị các cấp chính quyền bắt giữ cũng như thẩm vấn, trong nhiều lần thì con gái bà cũng bị câu lưu. Nếu như trong trường hợp có thể nói với con gái bà một điều gì thì bà phải nói điều gì ạ?

Bà Trần Thị Lệ: Nếu nói một điều gì thì tôi cũng xin lập lại là con gái tôi là một người công dân Việt Nam rất yêu đất nước Việt Nam của mình và muốn có một đất nước có một nền dân chủ thật sự, và Công Nhân đang đấu tranh cho điều đấy.

Việt Hùng: Với quý thính giả đang theo dõi cuộc nói chuyện quan tâm đến trường hợp của con gái bà thì bà có điều gì muốn bày tỏ hay không?

Bà Trần Thị Lệ: Tôi cũng xin nói, với một sự kiện gần đây thôi, tuy rằng nhỏ nhưng tôi muốn nói hôm nay là ngày 8/3 tại Việt Nam là ngày Quốc tế Phụ nữ, ngày mà người ta đấu tranh để có một sự bình đẳng, nói chung là để phụ nữ có quyền ngang bằng với nam giới và sau đó để người phụ nữ sống tốt đẹp hơn. Tôi cũng tôn vinh phụ nữ và con gái tôi cũng là một phụ nữ, không phải là là mẹ mà nói tốt cho con, mà con gái tôi là một người phụ nữ cũng có những hoạt động để có được một đất nước Việt Nam tốt đẹp hơn. Trong ngày phụ nữ này thì mọi người phụ nữ cũng được tôn vinh và sống một ngày hạnh phúc dưới sự chăm sóc của mọi người thì con tôi lại nằm trong trại tạm giam. Đó là một điều tôi thấy rất xót xa.

Việt Hùng: Thay mặt quý thính giả của đài Á Châu Tự Do, xin cám ơn bà Trần Thị Lệ, chúng tôi xin được chia sẻ những nghịch cảnh mà bà gia đình đang phải gánh chịu.

Bà Trần Thị Lệ: Cám ơn quý đài và cám ơn quý vị thính giả đang nghe đài.

Muốn dân chủ cần thay đổi cả xác lẫn hồn!

Lão Làng, X-cafevn.org

Như tác giả J. Sài Gòn đã phân tích, tư duy dân chủ đã bị làm cho mờ nhạt trong chế độ Cộng Sản, một xã hội phong kiến trá hình. Nhưng nguồn cơn của tư duy "tuân phục" lại xuất phát từ nền Văn hóa lâu đời của dân tộc.

Nho giáo phong kiến

Đã nói đến chế độ phong kiến thì ta lập tức liên tưởng đến cái ý thức hệ chi phối xã hội đó là hệ tư tưởng Nho Giáo hay còn gọi là Khổng Giáo, một hệ tư tưởng áp đặt nặng nề những thành kiến xã hội lên từng cá nhân với những nguyên tắc đạo đức nổi tiếng được ghi trong Ngũ Kinh của "Vạn thế sư biểu" Khổng Phu Tử, được coi là Thánh ngôn trong thời đó như:

- Quân, sư, phụ

- Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ.

- Tam thập nhi lập (三十而立)

- Tứ thập nhi bất hoặc (四十不惑)

- Ngũ thập nhi tri thiên mệnh (五十而知天命)

- Lục thập nhi nhĩ thuận (六十而耳順)

- Thất thập nhi tòng tâm dục bất du củ (七十而從心欲，不踰矩)

(Luận Ngữ)

Và sau này tư tưởng Nho gia của Khổng Tử được các học trò cũng rất nổi tiếng của ông như Tăng Tử , Mạnh Tử... phát triển thêm trong các bộ sách gọi là Tứ Thư.

Đó là một học thuyết chính trị nhằm tổ chức xã hội. Để tổ chức xã hội phong kiến ở buổi còn hoang sơ có hiệu quả, điều quan trọng nhất là phải đào tạo cho được người cai trị kiểu mẫu - người lý tưởng này gọi là quân tử (quân = kẻ làm vua, quân tử = chỉ tầng lớp trên trong xã hội, phân biệt với "tiểu nhân", những người thấp kém về điạ vị xã hội; sau "quân tử" còn chỉ cả phẩm chất đạo đức: những người cao thượng, phẩm chất tốt đẹp, phân biệt với "tiểu nhân" là những người thiếu đạo đức hoặc đạo đức chưa hoàn thiện. Điều này có thể được lí giải bởi đối tượng mà Nho giáo hướng đến trước tiên là những người cầm quyền) đặc biệt được phát triển trong thời Hán nhằm đề cao quyền lực của giai cấp thống trị. Thiên Tử là con trời, dùng "lễ trị" để che đậy "pháp trị".

Con người trong xã hội khi đó trước tiên phải biết "tu thân" sau là "hành đạo" theo những chuẩn mực đạo đức khắt khe của Đạo Khổng như Tam Cương, Ngũ Thường, Tứ Đức, Tam Tòng...tất cả chỉ nhằm phục vụ cho mục đích cai trị của chế độ.

Tính "phi dân chủ" và hệ quả của nó còn thể hiện sâu sắc ở tư tưởng "bá quyền", coi khinh các dân tộc khác, coi mình là trung tâm còn "tứ di" xung quanh đều là "bỉ lậu" cả. Khổng Tử nói: "Các nước Di, Địch, dù có vua nhưng cũng không bằng Hoa Hạ (Trung Hoa) không có vua" (sách Luận ngữ). Tính phi dân chủ còn được thể hiện ở chỗ coi thường người dân, đặc biệt là phụ nữ. Khổng Tử gọi dân thường là "tiểu nhân", đối lập với người "quân tử". Còn đối với phụ nữ, ông nói: "Chỉ hạng đàn bà và tiểu nhân là khó dạy. Gần thì họ nhờn, xa thì họ oán" (sách Luận ngữ).

Tính "nguyên tắc" được thể hiện ở học thuyết "chính danh". Tất cả phải có tôn ti, tất cả phải làm việc theo đúng bổn phận của mình. Hạn chế vai trò của văn hóa sao cho có lợi cho chế độ phong kiến. Quan hệ nam nữ bị giới hạn một cách quá đáng: "nam nữ thụ thụ bất thân". Đề cao nam, hạ thấp nữ: "nam tôn, nữ ti", "dương thiện, âm ác".

Ở Việt Nam

Ở nước Việt Nam nông nghiệp, thời phong kiến Nho Giáo được thâm nhập theo con đường bành trướng, cát cứ của Trung Quốc. Xã hội phong kiến Việt Nam thụ động chấp nhận hệ tư tưởng Nho giáo Trung Hoa còn tầng lớp bình dân lại có những thay đổi và kết hợp hài hòa với bản sắc văn hóa bản địa. Vương quyền ở nước Nam đóng một vai trò quan trọng, trong khi văn hóa Trung Quốc đề cao gia đình hơn dòng họ thì văn hóa Việt Nam lại đề cao dòng họ hơn gia đình. Mỗi dòng họ có một trưởng họ, nhà thờ họ và những ngày giỗ họ. Bởi vì vương quyền đóng vai trò quan trọng trong xã hội nên có một hệ thống quan hệ thứ bậc rất phức tạp. Trong xã hội Việt Nam, có chín kiểu quan hệ họ hàng gần xa riêng biệt (cửu tộc). Đến nay vẫn thấy ở nhiều nơi có ba, bốn thế hệ sống trong cùng một mái nhà.

Các chế độ cai trị phong kiến mặc dầu phát triển trên nền tảng của đạo Khổng nhưng chỉ chú trọng vào những tư tưởng và nguyên tắc có lợi cho sự cai trị của mình và thường coi nhẹ hoặc gạt bỏ những giáo lý nhân sinh vốn hướng đến sự chăm lo cho người dân, đặc biệt khi nhân giống và phát triển ở môi trường văn hóa làng xã ở Việt nam thì Nho giáo càng bị lạm dụng, tư duy "dân là chủ của thần" ít khi được nhắc đến.

Lời kết

Tác giả J. Sài Gòn trong bài viết đã nói lên khá đầy đủ về tính "phi dân chủ" trong chế độ ĐCS cai trị và việc tiến tới xóa bỏ chế độ này là việc làm hoàn toàn đúng đắn như ta gỡ bỏ cái xác, tuy nhiên còn một việc vô cùng quan trọng khác trên con đường Dân chủ còn dài đằng đẵng đó là cần thay đổi tư duy dân tộc là đổi mới cái hồn.

Muốn thay đổi tư duy dân tộc không thể chỉ là dùng những bài viết, những lời tuyên truyền suông mà phải thực sự thay đổi ngay trong từng gia đình, từng mái nhà. Những tư duy lạc hậu mang âm hưởng phong kiến như: "Con cãi cha mẹ trăm đường con hư", "Cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy", "Trọng nam, khinh nữ", "Tôn trưởng, khinh thứ", "Thuyền theo lái, gái theo chồng", "Sống lâu lên lão làng", v.v... cần được dần loại bỏ hoặc thay đổi.

Xác mới hồn mới, dân chủ tự do mong lắm thay!